Spostrzeganie słuchowe

Bardzo ważnym procesem leżącym u podstaw złożonych czynności czytania i pisania, od którego w dużym stopniu będą zależały sukcesy dziecka w przedszkolu, a później w szkole i gotowość intelektualna do podjęcia nauki szkolnej jest spostrzeganie słuchowe, związane z pełną sprawnością analizatora słuchowego.

W skład analizatora słuchowego wchodzą ucho – receptor bodźców słuchowych, nerw słuchowy czyli droga doprowadzająca bodźce do mózgu i ośrodek słuchowy w korze mózgowej odpowiedzialny za odbiór i opracowywanie bodźców słuchowych czyli percepcję słuchową. Prowadząc z dzieckiem ćwiczenia percepcji słuchowej pamiętajmy, że podstawową formą aktywności
i uczenia się dziecka w wieku przedszkolnym jest zabawa. Właściwie organizowana zabawa zapewnia dziecku harmonijny rozwój, wprowadza w dobry nastrój, rozwija inicjatywę i samodzielność, wzmacnia poczucie własnej wartości, rozwija zainteresowania, wyrównuje braki rozwojowe i przygotowuje do nauki w szkole. Zabawy angażujące spostrzeganie słuchowe rozwijają zdolność analizy słuchowej (wyodrębniania ) zdań w potoku mowy, wyrazów w zdaniu, głosek w wyrazach, usprawniają zdolność syntezy słuchowej ( łączenia ) głosek w wyrazy, wyrazów w zdania, ćwiczą różnicowanie głosek
( fonemów ) na podstawie cech różniących te głoski jak dźwięczność, spółgłoskowość, miękkość, doskonalą pamięć słuchową i wzbogacają słownictwo.

Przykłady zabaw i i ćwiczeń

Zabawy w rozpoznawanie i odtwarzanie struktur dźwiękowych, rytmów czyli powtarzających się jednakowych dźwięków, między którymi są krótkie i dłuższe przerwy.
- Przed dzieckiem układamy dwa klocki zsunięte razem. Wykonujemy dwa szybko następujące po sobie stuknięcia ołówkiem lub patyczkiem. Następnie rozsuwamy klocki i stukamy zachowując dłuższą przerwę między dźwiękami. Zwiększamy liczbę klocków wskazując gdzie jest początek (od lewej do prawej ), a gdzie koniec. Początkowo stukamy przy klocku, a później uderzamy tylko w jeden punkt oddalony od klocków. Dziecko powtarza stukanie po nas.
- Tworzymy kilka szeregów klocków, każdy innego koloru układając je jeden pod drugim. Wystukujemy rytm i dziecko rozpoznaje, któremu szeregowi odpowiada.
- Dziecko ma przed sobą jeden układ klocków. Stukamy kilka rytmów, a ćwiczący ustala który z nich jest identyczny z układem klocków.
- Dziecko odtwarza usłyszany rytm za pomocą klocków, klaskając lub rysując układ kółek.
Równocześnie ćwiczymy rozpoznawanie i różnicowanie dźwięków z najbliższego otoczenia, wrażliwość słuchową. Zabawa ,, Co to jest ?”. Przygotowujemy różne przedmioty np. gumkę, butelkę plastikową i szklaną, kartkę i inne. Najpierw dziecko słucha jaki dźwięk wydają te przedmioty np. gnieciona kartka. Mając zasłonięte oczy rozpoznaje przedmioty na podstawie usłyszanego dźwięku.
Ćwicząc wydzielanie zdań z potoku mowy bawimy się w wypowiadanie zdań z równoczesnym ich ilustrowaniem wykonywaną czynnością np. ,,Siadam na krześle. Otwieram kolorową książkę. Patrzę na rysunek z malutkim króliczkiem.”
Zabawa w układanie zdań dotyczących oglądanych obrazków. Dziecko mówi zdanie, które kojarzy się z oglądaną ilustracja. Dzielimy zdanie na kolejne słowa i równocześnie układamy klocki od lewej do prawej ( tyle klocków ile jest słów ). Następnie dziecko samodzielnie wykonuje to zadanie. Wykorzystując klocki możemy porównywać dwa zdania ustalając, które ma więcej słów. Dalej dziecko składa zdanie z usłyszanych wyrazów. Utrudnieniem może być dodatkowe, niepotrzebne słowo włączone do pozostałych np. proszę Tata proszę kupił proszę nowe proszę meble ( Tata kupił nowe meble ).
Klaszcząc dzielimy wyrazy na sylaby. Liczymy sylaby w usłyszanych wyrazach.
Wyszukujemy wyrazy krótkie ukryte w długich np. serce, laska.
Ustalamy z dzieckiem gdzie ukryła się sylaba w wyrazach rozkładając odpowiednie obrazki np. maki, komary, sama.
Zabawa w kończenie słów. Po usłyszeniu pierwszej sylaby dziecko wymyśla swoją tak, aby powstało słowo. Może układać na zasadzie domina np. maki, kilo, losy, syty…
Zabawa w ustalanie sylaby powtarzającej się w parze wyrazów np. woda – rada, kara – mąka.
W ćwiczeniach głoskowych ważne jest uświadomienie dziecku różnicy miedzy sylabą, a głoską na następującym przykładzie : w wyrazie ,,arbuz” pierwszą sylabą jest ,,ar” natomiast głoską ,,a”. Wykorzystujemy obrazki, których nazwy rozpoczynają się określoną głoską ( Alfabet ilustrowany). Wypowiadamy słowo lekko przeciągając pierwszą głoskę( kkkkkkot), a dziecko szuka obrazka rozpoczynającego się od niej. Jeśli dziecko zna już daną literę wtedy ułatwieniem będzie pokazanie literki.
Pokazujemy obrazek, a dziecko mówi głośno głoskę występującą na początku słowa.
Dziecko wyszukuje obrazki rozpoczynające się określoną głoską. Jeżeli zna te literki prosimy o układanie kartonika z literą z lewej strony obrazka.
Zabawa w wyszukiwanie największej liczby obrazków rozpoczynających się tą sama głoską np. samolot, statek, sałata, semafor. Jeśli dziecko nie zna niektórych przedmiotów wyjaśniamy znaczenie słów.
Dziecko rozpoznaje, który obrazek nie pasuje do pozostałych np. telefon, trąbka, tornister, samochód, tramwaj.
Analogicznie ćwiczymy wyodrębnianie ostatniej głoski tj. lekko ją akcentując lub wyśpiewując, włączając eksponowanie kartonika z literką. Dalej głoski znajdującej się w środku wyrazu, najlepiej w wyrazach trzyliterowych jak ,,kot”, ,,mak” itp.
Następnie zachęcamy dziecko do zabawy w ustalanie miejsca głoski w wyrazie. Ponownie korzystamy z obrazków. Dla ,,k” przygotowujemy ilustracje: kot, oko lok, kino, sok, leki. Segreguje je na te, które mają ,,k” na początku, w środku i na końcu.
Bawimy się w domino fonetyczne. Dziecko układa ciąg obrazków w taki sposób, ze ostatnia głoska wyrazu jest pierwszą głoską następnego słowa np. zegar – rysunek – krowa – album – maki – igła – atak – krab – bałwan itd. W dalszym etapie nie korzystamy z obrazków lecz wymyślamy słowa. Gdy dziecko nie może skojarzyć żadnego słowa na dana głoskę podpowiadamy mu zadając zagadkę ,,Za domem przy płocie stoi gruby pan. Zimy się nie boi, bo ze śniegu sam.”( bałwan )
Bawimy się w przekształcanie słów. Zadaniem dziecka jest utworzyć nowe słowo przez dodanie głoski do podanego przez nas np.,, Dodaj głoskę ,,a” do słowa linka.” ( Alinka) Może też zabrać, odjąć głoskę : manna – Anna.
Zabawa w tworzenie nowych wyrazów z pierwszych głosek nazw obrazków. Następujące obrazki : waga, rok, osa, narty, antena. Początkowe głoski utworzą słowo : wrona. Jeszcze trudniejsze będzie układanie słowa z ostatnich głosek nazw obrazków. Dla ułatwienia możemy wykorzystać kartoniki z odpowiednimi literkami, które dziecko dobiera do pierwszych lub ostatnich głosek.

Zabawy i ćwiczenia prowadzimy prawie wyłącznie na materiale słownym (mówionym), wspomagając się tylko przedmiotami (klockami), obrazkami czy literami.